2-8 KASIM LÖSEMİLİ ÇOCUKLAR HAFTASI

YAŞAMAK O KADAR GÜZEL Kİ

Minicik bedenlerde olan kocaman yüreklerin sevgi ile kucaklaşacağı, toplumsal farkındalığın oluşturulacağı bir haftadır. Lösemi bir kan hastalığıdır ve kan hücrelerimizin yapım yeri olan kemik iliğinde ortaya çıkar.Son yıllarda lösemi vakalarında artış olmakta ve özellikle bebekler ile 3 yaşın altındaki çocuklarda yoğunlaşmaktadır. Löseminin nedenleri arasında, son zamanlarda giderek önem kazanan; psikolojik faktörleri de göz önüne almalıyız.

Lösemi Nedir?

Lösemi, damarlarımızda dolaşan kanın yapım yeri olan kemik iliğinin normal olmayan, kök hücrelerin doğurduğu blast isimli kötü hücrelerce istila edilerek kan yapımının duraklamasıdır. Çocuklarda en sık 2-5 yaşlarında görülmektedir. Tahminen Türkiye’de her yıl 1200-1500 yeni lösemi vakası ortaya çıkmaktadır. Lösemi kan hücrelerinin bir grubunun hastalığıdır. Normal kan hücreleri temel olarak üç grupta toplanabilir:

Eritrositler (Alyuvarlar) vücutta dokulara oksijen taşırlar. Lökositler (Akyuvarlar) vücudu mikroplara karşı korurlar. Trombositler (Kan pulcukları) kanın pıhtılaşmasını sağlarlar. Kan hücrelerinin ana yapım yeri kemik iliğidir. Buradaki Ana (kök) hücrelerden çoğalırlar. Kök hücrelerdeki bir bozulma sonucu blast isimli kötü hücreler kan dolaşımıyla yayılırlar. Blast, lösemi hastalarında görülen kötü huylu hücrelerdir. Kemik iliğinde üretilen blastlar normal kan hücrelerinin üretilmesine engel olur, birçok organı istila ederler ama normal kan hücrelerinin yaptığı işleri yapamazlar.

Lösemi Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

Tam olarak kanıtlanmış olmasa da genetik bozulmalara yol açan ve günlük hayatta karşılaştığımız kimyasal maddeler,  gıdalardaki katkı maddeleri,  kullanılan ilaçlar, yüksek doz radyasyonla karşılaşma öyküsü, zehirli gazlar risk faktörlerindendir.  Down sendromu gibi kalıtsal hastalıklar, genetik yatkınlık, benzen türü kimyasallara maruz kalmak da bu risk faktörlerindendir.  Anne sütü alma koruyucu bir faktördür. Her yaşta görülebilmesine karşın, çocuklarda özellikle 2-5 yaş arasında daha sıktır.

Çok nadir görülen bazı lösemi tiplerinde kalıtsallık (aileden geçiş) söz konusu olsa da, lösemi genel olarak kalıtsal değildir. Lösemi kesinlikle bulaşıcı değildir.

Lösemide, lökositlerin sayısının düşük olması nedeniyle vücudu dışarıdan gelecek mikroplara karşı koruyabilecek bir savunma sistemi yoktur ya da zayıflamıştır. Bu yüzden dışarıdan gelebilecek hastalık etkenlerine karşı kendilerini koruyabilmek için maske takmak zorundadırlar.

Löseminin Belirtileri Nelerdir?

Lösemi hastalığının belirtileri arasında yüksek ateş, iştahsızlık, solukluk, lenf bezlerinde büyüme, vücutta kırmızı noktalar görülmesi, burun ve diş eti kanamaları, vücutta morarmalar, kemik ağrıları, zayıflama sıktır. Özel bir belirtisi yoktur. Yıllık bir kan sayımı yeterlidir. Lösemi hastalığının yukarıda sayılan belirtilerinin bazıları başka bir çok hastalıkta da görülebileceği için,  sözü edilen belirtilerden bir ya da bir kaçını gören ana-babanın yapması gereken şey, en yakın sağlık kurumuna başvurmaktır. Kan tetkikleri yapıldıktan sonra bir hematoloji uzmanına danışmaktır.

Tanı uzman doktor tarafından konulabilir. Tanımlamada kullanılan çeşitli tıbbi uygulamalar, temel ve ileri düzey kan ve kemik iliği tahlilleridir.  ALL (akut lenfoblastik lösemi) diğer lösemi tiplerine göre çocuklarda daha sık görülmektedir. AML (akut myeloblastik lösemi) başka bir akut lösemi alt tipidir. Lösemi tedavi edilebilen bir hastalıktır. Örneğin, standart risk ALL’de %91’e varan oranda tam iyileşme sağlanmaktadır. Ama tedavisi oldukça masraflıdır ve uzun sürer. Lösemi hastalığı tedavi edilmediğinde çok kötü sonuçlara yol açabilir ama acaba geç mi kaldık diye düşünülmeden hemen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Lösemi Nasıl Tedavi Edilir?

Lösemi, tanı konulduktan sonra uzun süreli bir kemoterapi (ilaç tedavisi) ve sonrasında uzman doktorlarca uygun görülürse %5 oranındaki vakalarda kemik iliği nakli ile tedavi edilir. Lösemi alt tiplerine göre değişiklik göstermekle birlikte hastalığın tedavisi ortalama 2-3 yıl kadar sürer. Lösemi hastalığının grubuna göre başarı oranı değişmektedir. ALL standart risk grubunda başarı şansı % 91’dir. Ülkemizde birçok merkez yurtdışında uygulanan tedavi protokolleri uygulanmaktadır. Sonuçlar yurt dışı merkezlerle karşılaştırılmaktadır. Tedavinin uygun bir merkezde yapılması, temiz ve steril ortamın sağlanması, iyi ve dengeli beslenme ve psikolojik destekler tedavinin başarılı olmasında çok önemlidir. Her ilacın olduğu gibi, lösemi tedavisinde kullanılan ilaçların da yan etkileri vardır. Ağızda yaralar oluşması, bağışıklık sisteminin zayıflaması, kan hücrelerinin sayısının azalması, kanama, ishal gibi yan etkiler görülebilir. Lösemili hastalara uygulanan kemoterapi ilaçlarının yan etkilerinden biri de saç dökülmesidir. Tedavinin tamamlanmasıyla, diğer yan etkilerin yanı sıra saç dökülmesi de ortadan kalkar ve saçlar yeniden uzar.

Lösemili Çocuklar Enfeksiyonlardan Nasıl Korunabilir?

Dikkat edilmesi gereken en önemli nokta temiz ve hijyenik bir ortam sağlanmasıdır. Örneğin: Temiz, iyi pişirilmiş katkı maddesi içermeyen organik besinlerle beslenme, kalabalık ortamlardan kaçınma, hastalık bulaştırabilecek kişilerle temasın engellenmesi ağız ve vücut temizliği, hijyenik ortam gereklidir. Lösemili çocukların aşı dahil tüm tıbbi uygulamaları kendi doktorunun kontrolü altında yapılmalıdır. Özellikle, aşı kampanyaları süresince tedavi gören lösemili çocuklara doktoruyla konuşulmadan hiçbir aşı yapılmamalıdır. Kemoterapi süresince rutin çocukluk aşıları yapılmamalıdır. Özellikle canlı aşılar çok risklidir.

Çocuğumu Lösemiden Nasıl Koruyabilirim?

Ailelerin dikkat etmesi gereken en önemli nokta, çocuklarının olabildiğince dengeli beslenmesini sağlamak, katkı maddesi içeren yiyeceklerden uzak tutmaktır. Kanserojen tüm gıdalar her türlü kanseri oluşturabilirler. Anne sütü koruyucudur. Beslenme çok büyük önem taşımaktadır. Kemoterapinin yan etkileri nedeniyle ağızdan beslenme bozulmaktadır. Ayrıca mide barsak sistemini koruyan mukoza hücreleri de yok olmaktadır. Kolay sindirilebilen, kaloriden zengin, steril beslenmeye dikkat edilmelidir.

Lösemili çocukların tedavileri boyunca ağız ve vücut temizlikleri çok önemlidir. Normalde bulunan bakteriler ve fırsatçı mikroorganizmalar vücut direncinin çok düştüğü dönemlerde yaygın enfeksiyonlara neden olurlar. El ve ayakların her zaman temiz tutulması gereklidir. Kullanılan çamaşırların, giysilerin, yatak çarşaflarının, havluların, çatal kaşık vs.nin özenle yıkanması ve sık değiştirilmesi gereklidir. Her şeyde olduğu gibi moral desteği büyük önem taşır. Umudun hep yükseklerde olması zorunludur. Yaşam bağları ne kadar kuvvetli olursa tam iyileşme de o oranda çabucak sağlanır.