Kırıkkale il sağlık il müdürü Mustafa Uzun yaptığı yazılı basın açıklamasında şu bilgilere yer verdi
Kış aylarının gelmesiyle birlikte özellikle soba kullanılan evlerde yangın ve zehirlenme riski artmış olup, bilgisizlik, yanlış kullanım ve ihmal yüzünden soba, şofben, baca zehirlenmeleri hemen her yıl kış aylarında özellikle alçak basınçlı havalarda tehlikeli boyutlara ulaşmaktadır.Uygun soba kurulumu ve yakılması, baca temizliğinin iyi yapılması gerekmektedir. Havagazı ısıtma amacıyla kullanılan her tür soba ve ocakta yanma sırasında oluşur. Karbonmonoksit zehirlenmeleri sıklıkla; kapalı ortamlarda açık ocaklar, bacası çekmeyen soba, şofben, bacasız gaz sobalarında yakıtın iyi yanmaması nedeni ile meydana gelir. Karbonmonoksitle meydana gelen zehirlenmelerde kısa süre içerisinde tıbbi müdahale yapılmazsa, zehirlenmeler ölümle sonuçlanabilir.
Zehirlenme anında kişiler olay mahallinden uzaklaştırılmalı, temiz havaya çıkarılması sağlanmalı, hasta sıcak tutulmalı ve 112 Acil Çağrı Merkezi aranarak Acil Sağlık Hizmeti istenmelidir. Ambulans gelene kadar, kapı ve pencereler hemen açılmalı ve oda havalandırılmalıdır. Solunumu engelleyebilecek ağız ve burundaki kusmuk, balgam gibi maddelerin temizlenmesi, hastanın battaniye ile sarılarak vücut ısısının korunması ve en yakın sağlık kurumuna hastanın nakil edilmesi gerekmektedir. Zehirlenen kişiye acil olarak oksijen verilmesi gereklidir. %100 Oksijen verilerek tedavi yapılır. Yine belirtilere ve zarar gören organlara yönelik tedaviler yapılır.Karbonmonoksit; renksiz, tatsız, kokusuz, hissedilmeyen, zehirli bir gazdır. Vücuda solunum yolu ile girer ve doğrudan kana geçerek oksijen alımını engellediği için zehirlenme ve ölüme neden olur. Kanda oksijenin azalması ile oksijen ihtiyacı olan yapılar, özellikle kaslar görevini yapamaz duruma gelir. Oksijenin eksikliği beyinde görülmeye başlarsa kalıcı hasarlara yol açabilir ve beyin ödemi söz konusu olabilir. CO gazı oksijene göre ciğerlerdeki hemoglobinlere daha kolay bağlanır ve kişinin oksijen almasını engeller CO gazının yayıldığı yerde gaz yoğunluğundan çok kalınan sürenin önemi yüksektir. İnsan vücudunda karboksihemoglobin miktarları %0.5-1.5 olmakta, sigara içenlerde %4-9 a kadar çıkmaktadır. Karbon monoksit zehirlenmesi %10-15 oranlarına gelindiğinde başlar ve %60 gibi değerlere ulaşımda ölüm gerçekleşir. Sobaların doğru kullanımı ile oluşabilecek istenmeyen durumların önüne geçmek mümkündür. Doğru kullanım ise aşağıda belirtilmiştir.- Öncelikli olarak baca temizlenmiş olmalıdır. Bacanın açık olduğu ve çekişi, kontrol edilmelidir. Soba oda içerisinde bacaya yakın bir yere devrilmeyecek şekilde yerleşti¬rilmelidir. Soba boruları duvara en az 50 cm en fazla 1,5 metre uzaklıkta olmalı ve fazla dirsek ve borudan kaçınılarak ( en fazla iki dirsek) bacaya bağlanmalıdır. Soba boruları ile dirsek ek yerleri ve baca girişi yanmaz alüminyum bantla bantlanarak sızdırmazlık arttırılabilir. Soba borularının uç kısımları baca deliğine fazla sokulup baca tıkanmasına neden olunmamalıdır. Soba ile duvar arasına konulacak ısıyı yansıtan bir levha; odanın daha iyi ısınmasını sağlayacaktır.
Mümkünse bağımsız olmalı, başka dairelerle ortak kullanılmamalı; yani aynı bacaya başka soba, şofben gibi cihazlar bağlanmamalı, Bina çatısının en yüksek noktasından en az 50-80 cm yukarıda ve 3 metre uzağında olmalı, en yakın binaya en az 6 metre uzaklıkta olmalı, Üzeri iyi sıvanmış olmalı, yarık ya da çatlak bulunmamalı; iç yüzeyi ise mümkün olduğunca pürüzsüz olmalı, Üzerinde kar sularının, yağmur sularının ve kuşların girişini engellemek için başlık olmalı,- Yılda en az bir kez temizletilmelidir. Sobalarda kömürü yakarken en üst verimi sağlayabilmek için üstten yak¬ma tekniği kullanılmalıdır. Kömür bu şekilde yakıldığında içerisinde bulunan uçucu ve yanıcı gazlar da soba içerisinde yanmakta böylelikle daha fazla ısı alınmakta, bacadan atılan gaz ve duman azalmakta ve soba boruları ile bacalar daha geç kurumlanmaktadır. Düzgün uygulanan üstten yakma tekniği karbon monoksit gazından zehirlenme riskini en aza indirmektedir. Kömürü kullanmadan 4-5 gün önce torbanın ağzını açıp, havalanıp kurumasını sağlayın. Soba da daha verimli yanacaktır. Sobanın içerisine 2/3 oranında kömür doldurun. Kömürün üzerine tahta parçaları koyarak tutuşturun, güç yakıtları kullanmamaya özen gösterin. Kömür tutuşturulurken sobanın alt ve üst hava kapakları açık olmalıdır. – Tutuşmadan sonra üst hava kapağı kapatılıp alt kapaktan hava girişi ayarlanmalıdır.- Soba yanarken alt hava kapağı ve baca çıkısında bulunan duman kelebeği mutlaka açık olmalıdır. Üstten yakılan sobaya sonradan kömür ilavesi kesinlikle yapılmamalıdır; yapıldığı takdirde yanma kötüleşeceğinden zehirli karbon monoksit gaz çıkışı artacaktır. – Soba söndükten sonra kömür doldurulmalı, ya da kovalı sobalarda yeni kova koyulup üstten yakılmalıdır. – Mümkünse yatarken soba söndürülmeli ya da alt hava girişi ve duman kelebeği açık bırakılmalıdır.
Tam sönmemiş soba kovaları, karbon monoksit zehirlenmelerine neden olmaması için evin içinde tutulmamalıdır.Lodos esintisinin etkili olduğu süre boyunca gerekmedikçe soba yakılmamalıdır Yanmakta olan soba yatmadan evvel mutlak surette söndürülmelidir.Ortaya çıkabilecek acil sağlık sorunlarında, çökme veya yangın tehlikesinin bulunduğu durumlarda derhal acil sağlık hizmetlerine ve itfaiye hizmetlerine erişebilmek için 112 no’lu telefondan Acil Çağrı Merkezi aranmalıdır. Türkiye’de Güneybatıdan esen lodos, güneyden estiği için genellikle sıcak hava taşıyan bir rüzgârdır. Dumanın yükselme hızı, dumanın sıcaklığı ile etrafını saran havanın sıcaklığı arasındaki farka bağlıdır. Diğer bir deyişle, bacadan çıkan duman ve gazlar kendilerini soğuk bir ortamda bulduklarında hızla yükselebilirler. Sıcak bir rüzgâr olan lodos, dış ortam sıcaklığını arttırdığı için sadece sobayı boğmaz aynı zamanda bacanın çekiş gücünü de büyük ölçüde azaltır dedi.
İbrahim Akpınar
